آموزش لحیم کاری یا هویه کاری
آموزش لحیم کاری (soldering) یا هویه کاری که در آن اتصال قطعات الکتریکی به برد و … انجام می شود، یک مهارت اساسی و ابتدایی برای هر تکنسیسن الکترونیک، مهندسی یا حتی برای افراد در منزل است. با آموزش این مطلب شما یاد می گیرید که چه تجهیزات و وسایلی را برای لحیم کاری نیاز دارید و روش صحیح لحیم کاری و هویه کاری چطور است. با این مطلب آموزشی از مجله میتره با ما همراه باشید.
هویه و لحیم کاری چیست ؟
هویه لحیم کاری یک ابزار با نوک فلزی است که بسیار داغ می شود. منظور تقریبا ۸۰۰ درجه فارنهایت است. البته این دما در یک هویه خوب قابل تنظیم است. کار آن انتقال حرارت به سیم ها، سرب ترانزیستور و نوار تخته های مدار است.
بعد از اینکه نقاط مربوط به اندازه کافی حرارت دیدند، لحیم کاری می شوند. اگر تصمیم به خرید هویه دارید و هویه وسله کار روزمره شما نیست بهتر است یک هویه ۲۰ تا ۳۰ وات بخرید. چون در این صورت هویه شما طول عمر بیشتری دارد و از آن استفاده های بیشتری می کنید و همچنین می توانید دمایش را کنترل کنید. تفنگ های لحیم هم در بازار هستند، اما از آنها برای کابل های کلفت استفاده می کنند. نه تخته های مدار چابی چون نوک لحیم یک ولتاژ جاری دارند که میتواند به ابزار حساس آسیب بزند.
سیم لحیم یک لوله نازک معمولا به شکل فنری است که از آلیاژهای فلزی متعدد ساخته شده. کار آن حفظ اجزاء مختلف با هم است. بسته به این اجزا و کیفیتشان، لحیم های متفاوتی داریم اما برای قطعات الکترونیکی کامپیوتر معمولا از ۶۰% قلع و ۴۰% سرب استفاده می شود. لحیم های بدون سرب هم در بازار هستند که دمای ذوب بالاتر دارند، یعنی باید از هویه بهتری استفاده کنید و پاک کردن آن نیز مشکل خواهد بود. لحیم بدون سرب برای محیط زیست بهتر است و مزایای دیگری هم دارد، و کار با آنها هم به همین شکل است.
لوازم مورد نیاز برای لحیم کاری
برای لحیم کاری به چند وسیله اصلی احتیاج دارید که باید آن ها را تهیه کنید. لازم به ذکر است که این تجهزات با کیفیت ها و برندهای مختلفی در بازار موجود است. وسایل اصلی برای لحیم کاری شامل:
هویه
هویه مناسب به دستگاهی اطلاق می شود که سیستم کنترل ایمنی تخلیه الکترواستاتیک (Electrostatic Discharge (ESD))، کنترل کننده دما و قدرت بالا داشته باشد. هویه مورد نیاز برای مشاغل کوچک مدل ۲۵ وات می باشد و برای کارهای بزرگتر و حرفه ای تر به نوع ۱۰۰ وات احتیاج است. دماسنج و دی شارژر الکترواستاتیک از لحاظ ایمنی برای کنترل حرارت و کنترل رفتار تخلیه ها کاربرد دارند.
سیم لحیم
متداول ترین آلیاژ موجود مورد استفاده در سیم لحیم از ۶۰ درصد قلع و ۴۰ درصد سرب تهیه شده است که معمولا آن را ۶۰/۴۰ می نامند. پایین ترین دما ذوب را آلیاژ ۶۳/۳۷ دارد. اخیرا مدل های بدون سرب نیز به بازار عرضه می شوند که دلیل آن فقط به خاطر حفظ سلامتی است.
مدل هایی از سیم لحیم با مغز روغنی نیز وجود دارند که نیاز به روغن لحیم ندارند.
روغن لحیم کاری
این روغن انواع مختلفی دارد و باید مدل مخصوص لحیم کاری قطعات الکتریکی را تهیه نمایید. این ماده برای آماده سازی سطوح لحیم کاری استفاده می شود. خاک، گریس و.. با اتصال لحیم تداخل دارند و باید حذف شوند. این روغن ها این کار را تصحیل می کنند. این روغن ها معمولا به گونه ای تولید می شوند که پس از استفاده آثاری از خود به جای نگذارند ولی در غیر این صورت پس از اتمام لحیم کاری باید در صورت مشاهده روی قسمتی پاک شوند.
نگهدارنده
به عنوان یک گیره نگهدارنده می توانید از انبر دست کوچک، موچین و یا سایر وسایل مشابه نیز استفاده بکنید. این وسیله در زمان لحیم کاری برای نگه داشتن قطعات سرجای خود کاربرد دارند.
قلع کش
این وسیله جهت جمع کردن قلع های اضافی روی مدار در حین حرارت هویه بکار میرود.
آموزش لحیم کاری گام به گام
۱_ رعایت نکات ایمنی
قبل شروع عملیات نکات ایمنی را رعایت کنید. محیط لحیم کاری باید در فضایی مناسب با وجود تهویه و با استفاده از ماسک و محافظ چشم انجام شود. زیرا این دود علاوه بر تنفس برای چشم نیز مضر هستند. اطمینان حاصل کنید که دسته هویه که از چوب یا پلاستیک است سالم باشد و فراموش نکنید این قسمت امن است و به نک و قسمت آهنی آن دست نزنید. همچنین در هنگام عدم استفاده از هویه، مراقب عدم تماس با محیط های قابل اشتعال باشید زیرا در این زمان ها امکان وقوع آتش سوزی و یا سوختگی زیاد است. فاصله بین قطعات الکتریکی در حال لحیم کاری با چهره شما باید بین ۱۸ تا ۳۰ سانتی متر باشد. توجه داشته باشید سیم لحیم کاری حساس و غیر قابل پیش بینی است و ممکن است شکسته شود پس مراقب باشید.
۲_ آماده سازی قطعات و وسایل
ابتدا باید قطعات را برای لحیم کاری جهت انجام لحیم کاری آماده کنید. سعی کنید در انتخاب قطعات دقت و محاسبات لازم را انجام دهید تا کاری بی نقص داشته باشید. به طور مثال به مقدار مقاومت ها و کد رنگ ها توجه داشته باشید.
۳_ روشن کردن هویه
برای لحیم کاری از نوک هویه استفاده کنید. این قسمت قابل تعویض و باز شدن است و از تماس سیم لحیم کاری با سایر قسمت های فلزی بدنه اجتناب کنید. این نک را برای گیرایی بهتر می تواند با استفاده از سمباده یا سوهان بعد از کار و درهنگام سرد بودن تمییز کنید. اگر متوجه شدید سیم ذوب نمی شود و می شکند، احتمالا دمای هویه شما مناسب و متناسب با سیم نیست.
۴_ روغن کاری لحیم
محل را به روغن لحیم کاری آغشته کنید (این کار را با همان سیم هویه می توانید انجام دهید). قطعه را در سوراخ یا محل معلوم قرار دهید. معمولا هویه را باید با دست مسلط خود بگیرید و با دست دیگر سیم لحیم کاری را بگیرید. سیم لحیم را بین پایه قطعه مورد نظر و هویه قرار دهید. هویه را یه سیم نزدیک کنید، با افزایش دما روغن شورع به تبخیر می کند و دود می شود.
۵_ذوب سیم لحیم
هویه را به قدر کافی به سیم بچسبانید تا روی محل مورد نظر ذوب شود. سعی کنید لحیم مذاب به صورت کامل اطراف مفصل را پر کند. بعد سیم و هویه را دور کنید و مقداری صبر کنید تا اتصال خنک و جوش سفت شود. اگر متوجه شدید که لحیم به قطعه نمی چسبد، احتمالا سطح مورد نظر آلوده است. اگر از سیم های با مغر روغنی استفاده می کنید، سعی کنید روغن جداگانه هم به محل بزنید و منطقه را کاملا تمیز کنید.
هنگامی که شکاف پر می شود، باید تغذیه را متوقف کنید. معمولا بیش از یک یا دو قطره سیم لحیم برای هر پایه بیشتر نیاز نیست. کم کم با تمرین بیشتر و مشاهده نمونه های لحیم کاری با این مقدار آشنا می شوید.
