جلوگیری از برق گرفتن
در حالت برق گرفتگی (Electrocution) یا برق گرفتن کسی، گذشتن جریان الکتریکی از تن آدم باعث دریافت درد یا آسیب دیدگی در تن میشود. اگر خوش شانس بوده باشید گستره فره‌گرفتگی به دریافت خارش یا لرزش بسنده میکند؛ اما زمانی که در حال کار کردن بر روی خطوط فشار قوی هستیم، نشانه‌ها برق گرفتگی میتوانند خیلی جدی‌تر باشند بگونه‌ای که درد، کم ارزش‌ترین آن‌ها به‌شمار می‌آید. در این مطلب از مجله میتره به بررسی همه چیز در مورد برق گرفتگی ، درمان برق گرفتن، انواع آن و راه های جلوگیری و مسائل ایمنی می پردازیم.
شناسایی جریان از تن به عامل‌های گوناگونی مانند ولتاژ، گردش، زمان جریان، راه گردش در تن، بسامد و… بستگی دارد. اما روی هم رفته آستانه شناسایی برای گردش DC، اگر از دست بگذرد بین ۵ تا ۱۰ میلی آمپر و برای گردش AC با فرکانس ۶۰ هرتز بین ۱ تا ۱۰ میلی‌آمپر است.
انواع برق گرفتگی کدام است ؟
شدت جریان الکتریکی به مستقیم یا متناوب بودن جریان بستگی دارد. جریان متناوب به علت ایجاد انقباض عضلانی و تأثیر روی عملکرد قلب، حدود ۴ تا ۶ برابر خطرناکتر از جریان مستقیم است. انواع برق گرفتگی به دو طریق ممکن است رخ دهد: برق گرفتن در اثر تماس مستقیم و برق گرفتگی در اثر تماس غیرمستقیم.
برق گرفتن تماس مستقیم
برق گرفتگی در اثر تماس مستقیم یا تماس با هادی برقدار هنگامی که سیستم الکتریکی سالم است و انسان بر اثر سهل انگاری یا بی توجهی، با هادی برقدار در یک یا دو نقطه تماس می گیرد، برق گرفتگی رخ می دهد. شدت برق گرفتگی به اختلاف پتانسیل بستگی دارد و در ولتاژهای بالا یا پایین ممکن است رخ دهد. اگر اختلاف پتانسیل پایین باشد فقط در صورتی که تماس مستقیم با هادی برقدار اتفاق بیفتد برق گرفتگی اتفاق می افتد. اما اگر ولتاژ بالا باشد در هر دو صورت فرد دچار برق گرفتگی می شود.
به همین دلیل اشخاص باید در مقابل خطرات احتمالی ناشی از تماس با قسمت های برقدار تأسیسات الکتریکی حفاظت شوند.
برق گرفتن تماس غیرمستقیم
برق گرفتگی در اثر تماس غیرمستقیم یا تماس با بدنه های دستگاه های الکتریکی وقتی اتفاق می افتد که در اثر خراب شدن عایق بندی یا هر علت دیگری، یک هادی برقدار با سطوح فلزی (یا بدنه هادی) دستگاه تماس یابد و انسان با همان سطح فلزی در تماس باشد، به این نوع برق گرفتگی، غیرمستقیم می گویند.
علائم برق گرفتگی چیست ؟
فردی که دچار برق گرفتگی می شود متناسب با محل عبور جریان برق علائم متفاوتی از خود نشان می دهد که این علائم عبارتند از :
- سوختگی
یکی از شایع ترین علائمی که بیماران در این زمان از خود نشان می دهند، سوختگی‌هایی است که در محل ورود و یا خروج جریان برق دیده می شود. این نوع سوختگی ها از نظر نوع، عمق و وسعت به میزان ولتاژ برق و مدت زمانی که تماس طول کشیده، بستگی دارد و شدت آن نیز متفاوت است .
عوارض موجود در اندام ها: این عارضه به دلیل آسیب های وارده به راه‌های عصبی به وجود می آید که از یک گزگز و مورمورشدن ساده اندامها مخصوصاً انگشتان دست و پا تا فلج کامل دست ها و پاها را می تواند شامل شود.
گاهی بلافاصله بعد از برق گرفتگی این علائم بروز کرده و از یک فراموشی کوتاه مدت شروع و به حرکات غیرقابل کنترل ختم می شود.
- دردهای عضلانی و ماهیچه ای
با توجه به خطر آسیب مستقیم جریان برق به عضلات و گرمایی که در حین عبور جریان برق از بدن به وجود می آید، عضلات محل عبور برق دچار کوفتگی خفیف تا شدید شده و یا در موارد شدیدتر، دچار سوختگی از درون می شوند. در واقع حالتی مشابه زخم در عضلات به وجود می آید که در نتیجه دارای دردهای فراوانی است.
تغییرات فشار خون: این عارضه معمولاً در موارد شدید برق گرفتگی دیده می شود که شامل افزایش و کاهش فشار خون می شود و در موارد شدیدتر شخص دچار شوک می شود که اقدامات سریع اورژانسی جهت فرد برق گرفته مورد نیاز است.
- ایست قلبی
این عارضه معمولاً در برق گرفتگی های با ولتاژ بالا رخ می دهد ولی امکان اینکه در برق گرفتگی های معمولی و با ولتاژ پائین هم رخ بدهد وجود دارد. این عارضه از اختلالات خفیف قلبی تا ایست کامل قلبی مشاهده شده است. مشکلات قلبی فرد مصدوم اغلب همراه با قطع تنفس است که باید به فرد سریعاً تنفس مصنوعی داده شود. زیرا مرگ در کمین اوست.
- عوارض روانی
هرچند این عارضه و علائم آن امکان دارد که با تأخیر به وجود آید و شخص برق گرفته را تحت تأثیر قرار دهد. ولی گاهی بلافاصله بعد از برق گرفتگی این علائم بروز کرده و از یک فراموشی کوتاه مدت شروع و به حرکات غیر قابل کنترل ختم می شود.
درمان برق گرفتگی
کمک‌های اولیه بعد از برق گرفتگی
برق گرفتن خفیف ناشی از وسایل برقی خانگی، معمولاً نیاز به درمان‌های پزشکی ندارد. اما در مواردی که برق گرفتگی شدید باشد فرد باید حتماً به پزشک مراجعه کند. اگر فردی در معرض جریان الکتریکی با ولتاژ بالا قرار بگیرد، باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرد.
در صورت برق گرفتگی شدید باید اقدامات زیر را انجام داد:
- از آنجایی که فرد ممکن است هنوز در تماس با منبع الکتریکی باشد، به او دست نزنید
- به آمبولانس زنگ بزنید
- در صورت بی خطر بودن منبع برقی را خاموش کنید و یا از یک تکه چوب یا پلاستیک برای جا به جایی منبع الکتریکی استفاده کنید
- بعد از دور کردن منبع الکتریکی، نبض و تنفس فرد را بررسی کنید. اگر فرد از نظر تنفسی مشکل داشته باشد، بلافاصله عملیات احیا را آغاز کنید.
- اگر فرد از حال رفته و رنگ پریده باشد، سر او را پایین‌تر قرار داده و پاهای فرد را بالا نگه دارید
- اجازه ندهید که فرد به سوختگیهای خود دست بزند. لباس‌های سوخته فرد را خارج نکنید.
راه‌های خود مراقبتی در خانه بعد از برق گرفتگی
اگر برق گرفتگی با ولتاژ پایین رخ داده باشد و در نتیجه هیچ آثاری از سوختگی روی پوست مشاهده نشود، نیازی به انجام هیچ اقدام درمانی نیست. اما اگر برق گرفتگی با جریان برق با ولتاژ بالاتر رخ داده باشد و فرد در پوست دچار سوختگی شده باشد، باید به مراکز درمانی مراجعه کند. میزان سوختگی دهان در کودکان باید توسط پزشک مورد ارزیابی قرار گیرد.
درمان‌های پزشکی برای برق گرفتگی
درمان برق گرفتگی بسته به شدت و نوع سوختگی دارد:
- سوختگیهای خفیف با پماد‌های آنتی بیوتیکی موضعی درمان می‌شوند.
- سوختگیهای شدیدتر نیاز به جراحی دارند. در جراحی زخم‌ها تمیز شده و گاهی هم پیوند پوست انجام میشود
- سوختگیهای شدید روی بازو، پاها و دست‌ها هم نیاز به جراحی دارند. در جراحی ماهیچه‌‌های آسیب دیده برداشته می‌شوند.
- اگر بر اثر برق گرفتگی چشم‌ها آسیب دیده باشند، فرد باید توسط چشم پزشک معاینه شود
- شکستگی استخوان هم نیاز به گچ گرفتگی، آتل بندی و جراحی برای تثبیت استخوان دارد.
- آسیب‌ها و جراحت‌های داخلی هم نیازمند بررسی بیش‌تر یا جراحی دارند.
چکار کنیم برق ما را نگیرد ؟
- تعمیرات وسایل الکتریکی را به افراد ماهر و متخصص بسپارید.
- به کودکان اجازه ندهید که با دو شاخه‌ها بازی کنند.
- در صورت آتش سوزی وسایل الکتریکی از آب استفاده نکنید و قبل از شروع اطفای حریق، جریان برق را قطع کنید.
- استفاده از سه راهی و چند راهی را به حداقل برسانید.
- از یک پریز برای روشن کردن هم زمان چند وسیله ی برقی استفاده نکنید.
- با دست خیس و پای برهنه به لوازم برقی دست نزنید. چون با خیس‌شدن بدن مقاومت الکتریکی آن هم کم میشود و عبور جریان الکتریکی شدیدتر و راحت‌تر انجام میشود.
- هنگام عوض‌کردن لامپ، کلید، پریز یا تعمیر هر وسیله برقی نخست برق را از فیوز قطع کنید و بعد کارتان را ادامه دهید.
- دقت کنید که هنگام سیم‌کشی سیم فاز در مدار کلید برق قرار گرفته باشد تا با قطع برق از طریق کلید جریان فاز هم قطع شود.
- حتما از درپوش برای پوشاندن پریزهایی که نزدیک کف زمین قرار دارند،استفاده کنید.
- از داخل کردن جسم فلزی به داخل وسایل برقی مثل توستر، اجاق برقی و پریز برق خودداری کنید.
- از قرار دادن اشیای سنگین و برنده روی سیم ها خودداری کنید.
- به طور کلی استفاده از لوازم برقی معمولی مثل سشوار و ماشین اصلاح در محیط‌هایی با درجه رطوبت بالا مثل حمام و توالت توصیه نمی‌شود.
- سعی کنید سیم برق را از زیر فرش یا موکت عبور ندهید؛ چون ممکن است در اثر رفت‌وآمد بیش از حد سیم آسیب ببیند و دیگر عایق نداشته نباشد.
- هنگام تمیزکردن دیوار‌ها و لوازم برقی مواظب باشید کلید‌ها و پریز‌ها خیس نشوند. ابتدا کلید اصلی کنتور را قطع کنید و بعد ازشست‌وشو و خشک‌کردن فیوز را وصل کنید.
- هنگام سوراخ‌کردن دیوار برای نصب ساعت یا تابلو‌ها دقت کنید به مسیر سیم‌کشی برق صدمه نزنید.
- اگر پریز‌های برق در ارتفاع پایینی از دیوار خانه‌تان قرار دارند، آن‌ها را با درپوش‌های ایمنی ببندید.
- سیم‌های وسایل برقی به‌خصوص آن‌هایی که زیاد جابه‌جا می‌شوند مثل اتو، پلوپز و رادیو را هر چند وقت یک بار بازرسی کنید که اگر خراب است، باید تعویض شوند.
- هیچ نوع اسباب‌بازی برای کودکان نباید با برق کار کند؛ مثل استفاده از آداپتور‌ها که گاهی برای بچه‌های کم‌سن‌وسال خطرآفرین است.
- سعی کنید موقع کار با وسایل برقی تخته خشک یا صفحه لاستیکی ضخیم زیر پایتان باشد.
- پریز‌های برق و تلفن را طوری انتخاب کنید که از یکدیگر مشخص باشند تا دوشاخه وسایل برقی و تلفن را اشتباه به پریز نزنید.
هلال احمر
